‘21st Century Connoisseurship’ door Rob Erdmann

Dit project heeft als doel om digitale tools te ontwikkelen die het opsporen van overeenkomsten en verschillen in schilderijen versimpelen. Hierbij gaat het zowel om het zichtbare oppervlak als de diepere lagen van schilderijen. Om dit te bereiken, worden inzichten uit de kunstgeschiedenis gecombineerd met chemische onderzoekstechnieken en recente ontwikkelingen in de computerwetenschap.

Er wordt gebruik gemaakt van een drietal casestudies om de tools te ontwikkelen. Hierbij onstaan nieuwe inzichten in de schildertechniek en atelierpraktijk van Frans Hals, en worden omstreden stukken op een nieuwe, diepgaandere manier vergeleken met onomstreden originelen van hetzelfde type. Een internationale groep van experts biedt ondersteuning bij het testen van de tools.

‘Imaging, Identification and Interpretation of Glass in Paint’ door Erma Hermens

Erma Hermens  geeft leiding van dit onderzoeksproject waarbij search tools zullen worden ontwikkeld die helpen om de aanwezigheid van glas te traceren in schilderijen. Hiervoor wordt de database van het Rijksmuseum gebruikt, die meer dan 12.000 dwarsdoorsnedes van 14de tot 17de-eeuwse Europese schilderijen bevat. Dit zal hopelijk inzichten opleveren over waar en waarom kunstenaars glas aan hun verf toevoegden en of ze hier een soort systeem voor hadden.

Daarnaast zullen er binnen dit project nieuwe monsternamemethodes worden ontwikkeld die enkele deeltjes van bestaande dwarsdoorsnedes kunnen extraheren. Ook zullen analytische technieken op vernieuwende wijze worden toegepast om de chemische samenstelling van het glas te identificeren. Dit kan helpen om de afkomst van het glas en mogelijke verbanden met de glas-en keramiek industrie te bepalen. 

‘CarpetACT’  door Maarten van Bommel

Dit project is een interdisciplinaire samenwerking tussen kunstgeschiedenis, analytische en datawetenschappen onder leiding van Maarten van Bommel. Het doel is het weefselonderzoek van complexe tapijten te verbeteren en versnellen zodat technische details zoals de spin van draden, de draadtelling en de weefstructuur van scheringen snel en betrouwbaar beschikbaar komen.

Hierbij worden niet-invasieve analytische technieken, X-radiografie en CT-scanning, geëvalueerd m.b.v. 16^de- en 17^de-eeuwse geknoopte tapijten of fragmenten daarvan, die behoren tot de collectie Rijksmuseum. Digitale foto's van deze objecten en de grote hoeveelheid data verkregen met X-radiografie en CT-scanning, worden verwerkt en vergeleken met machine-learning methoden.

Binnen deze haalbaarheidsstudie wordt vooral onderzocht wat de mogelijkheden en beperkingen zijn van de bovengenoemde technieken en in hoeverre data science het interpretatieproces kan versnellen. Indien succesvol, dan zal deze benadering een waardevolle bijdrage leveren aan het historische onderzoek 

NICAS

NICAS is een initiatief van NWO Exacte en Natuurwetenschappen in samenwerking met het Rijksmuseum, Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de Universiteit van Amsterdam en de Technische Universiteit Delft. Het instituut streeft kwaliteitsverbetering na als het gaat om de interpretatie, het behoud en de presentatie van kunstwerken. 

Meer informatie

Voor meer informatie over de onderzoeksprojecten binnen deze financieringsronde, zie de website van NWO: