Vele jaren organiseerde Marita Mathijsen voor ons een zes- of zevendelige cursus over thema’s in de Nederlandstalige literatuur. Zij bedacht de invalshoeken en nodigde de sprekers uit. Maar nu heeft zij besloten de sleutel over te dragen aan haar opvolger als hoogleraar Nederlandse Literatuur, Gaston Franssen, zij het dat Franssen en Mathijsen de organisatie dit jaar nog samen doen. Als thema is gekozen voor: Schandaalschoppers.

#MeToo bij The Voice, koninklijke misstappen, het kindertoeslagschandaal, misstanden bij spermabanken, sjoemelsoftware – er gaat geen dag voorbij of er is wel sprake van een schandaal. Schandalen houden ons continu bezig: ze domineren de media en vormen de stof voor alledaagse roddels en verhitte discussies. Ze hebben een belangrijke sociale functie, want ze leggen maatschappelijke misstanden bloot. Maar schandalen kennen ook altijd een esthetische, zelfs literaire component: het zijn indringende, meeslepende narratieven, met daders en slachtoffers, achterliggende thema’s en terugkerende motieven, en ze shockeren of entertainen ons.

Daar komt bij dat juist in de kunsten en de literatuur het schandaal een bijzondere functie heeft: het zijn bij uitstek schrijvers van wie wij verwachten dat ze knuppels in het hoenderhok gooien, heilige huisjes omver schoppen, en ophef veroorzaken. Bijvoorbeeld: Anna Bijns, Joost van den Vondel, Betje Wolff, Lodewijk van Deyssel, Jacob Israël de Haan, Anna Blaman, Ischa Meijer, Anton Dautzenberg of Lale Gül. Wat is de aard van de schandalen die zij veroorzaken? Welke patronen kunnen we hierin aanwijzen? Waarom is juist de literatuur de ruimte waarin het schandaal zo goed gedijt? In deze nieuwe reeks over de Nederlandstalige literatuur onderzoeken we wat literaire schandaalschoppers ons leren over de mediaschandalen van nu.

Het openingscollege wordt verzorgd door Sander Bax, hoogleraar Contemporaine Nederlandse literatuur in transnationale dynamiek aan de Universiteit Leiden. Bax is als geen ander vertrouwd met schandaalverwekkende schrijverschappen. Dit jaar publiceerde hij het boek Schrijversmythen: literatuur en schrijverschap tussen 1880 en 2020, een vernieuwende geschiedenis van de literatuur met de ontwikkeling van schrijverschap als rode draad. Bax zal een inleiding geven op de reeks door in zijn bijdrage te reflecteren op scandaleuze auteurs zoals Grunberg en Brusselmans. Ook zal hij worden geïnterviewd over zijn nieuwe boek. 

Het slotcollege wordt verzorgd door Elsbeth Etty. Van haar verschijnt op 12 november de biografie van Hugo Brandt Corstius onder de titel Ik heb nog nooit gelogen. Brandt Corstius was een van de meest gevreesde én bewierookte columnisten van Nederland die keer op keer weer de pers wist te halen. Hij hanteerde tientallen pseudoniemen en was een geniale letter- en woordkunstenaar. Elsbeth Etty is emeritus bijzonder hoogleraar Literaire Kritiek aan de Vrije Universiteit. Zij schreef eerder de biografie van Henriette Roland Holst en die van Willem Wilmink.

Programma

2 oktober: Schandalen en schrijversmythen in de Nederlandse literatuur
Docent: Sander Bax

9 oktober: Anna Bijns en de mediarellen in haar tijd
Docent: Herman Pleij

16 oktober: Vondels schandalige bekering
Docent: Marrigje Paijmans

23 oktober: Jacob Campo Weyerman, nieuwsgier en schandaalzoeker
Docent: Peter Altena

30 oktober: Betje Wolff in haar agressieve periode
Docent: Marita Mathijsen

6 november: Lodewijk van Deyssel, zijn aanstootgevende roman en memoires
Docent: Klaus Beekman

13 november: Het schandalige media-auteurschap van Lale Gül
Docent: Gaston Franssen

20 november: 'Schelden helpt!’ Hoe Hugo Brandt Corstius (alias Piet Grijs e.a.) ’s lands meest gevreesde columnist werd
Docent: Elsbeth Etty 

Data, tijd, locatie en prijs

• 2 oktober t/m 20 november 2024 
• Woensdag van 14.00-16.00 uur 
• Locatie: Spui25, zaal open vanaf 13.30 uur
• Er is een livestream, met mogelijkheid om de colleges later nog terug te kijken.
• € 210 reguliere cursisten (€ 189 UvA-medewerkers en -alumni)

Publieksprogramma Geesteswetenschappen

Deze lezingenreeks maakt deel uit van het publieksprogramma van de Faculteit der Geesteswetenschappen (FGw). Naast bijzondere lezingen omvat het publieksprogramma ook Open UvA-collegereeksen. Het publieksprogramma is bedoeld voor alumni, werknemers die bijscholing wensen en alle anderen met interesse in kunst, cultuur, filosofie, taal en literatuur, geschiedenis en religie.